Си Адыгей, о сидунай!
Щы1эныгъэм ипшыс, сидунай иорэд
Сыгу къэп1этэу, сигъаш1э бгъэраз,
Сызып1угъэу, сихэку, сянэ лъап1эм уфэд,
Адыгееу сигупсэу, сик1ас.
Шъуимафэ ш1у, тихьак1э лъап1эхэр! Шъуимафэ ш1у, ныбджэгъу к1асэхэр!
Непэ ти Республикэ имэфэк1 маф! Ащ ыц1эк1э зэк1эми шъусфэгуш1о! Тэ тич1ыгоу тызщыпсэурэм тызэреджэщтыгъэр Адыгэ автономнэ область, ау чъэпыогъум и 5-м 1991-рэ илъэсым щегъэжьагъэу Адыгэ Республикэ тыхъугъ ык1и ар зэрищэнэу цыхьэ зыфаш1ыгъагъэр тэ тичылэ ишъэо п1угъэу Джармэ Алий ыкъоу Аслъан. Аслъан илъэс пш1ык1ут1ум къык1оц1, ц1ыф лъэпкъ зэфэшъхьафыбэр зэригъэзэгъыгъ, мамырныгъэм ибыракъ ч1этэу 1оф ыш1агъ.
Илъэс т1ок1ырэ тфырэк1э узэк1э1эбэжьымэ Адыгеир Урысые Федерацием исубьект хъугъэ. Адыгэ Республикэм щы1эн ык1и хэхъоныгъэ ыш1ын зэрилъэк1ыщтыр, зэхъок1ыныгъэхэм ягъогу пытэу рык1онэу мурад зэри1эр къыгъэлъэгъуагъ.
Адыгея зыт1ок1э къыубытырэр бэ. Адыгэ Республикэр Темырымк1э псыхъохэу Пшызэрэ Лабэрэ къащежьэшъ, Къыблэмк1э Кавказ къушъхьэхэм анэсы.
Ти Адыгэ Республикэ джыдэдэм мин 451-рэм къехъу щэпсэу. Ар райони 7-у гощыгъэ: Мыекъопэ, Джаджэ, Кощхьэблэ, Шэуджэн, Красногвардейскэ, Теужъожь ык1и Тэхътэмыкъое, Республикэм ахэм афэшъхьафэу къэлит1у ит: Мыекъуапэрэ Адыгейскэрэ. Къэлэ шъхьа1эу Республикэм и1эр- Мыекъуапэ.
Ти Хэку ц1ыфэу щыпсэухэрэр нэгуш1ох, дахэх. Анахьыбэмк1э ахэр зыпылъхэр мэкъумэщымрэ былымхъунымрэ. Мэкъумэщымк1э зыбгъазэмэ тич1ыгухэр гъэбэжъух, лэжьыгъэ бэгъуагъэ къырахы.
Илъэс т1ок1ырэ тфырэ хъугъэу герби, гимни, быракъи Адыгеим и1эх. Ахэм къэралыгъо символхэмк1э яджэх.
1.Тарихъэу «Адыгэ Республикэм и Гимн» пылъыр – Цужъ Д.
2.«Адыгэ Республикэм и Гимн» къетэгъа1о.
3.Усэу «Адыгэ Республикэм и быракъ»- Енэмыкъо А.
4.Тарихъэу «Адыгэ Республикэм и быракъ» пылъыр- Дэгужъые Д.
5.Усэу «Адыгэ Республикэм и Герб»- Енэмыкъо Н.
6.Тарихъэу «Адыгэ Республикэм и Герб» пылъыр- Дэгужъые Д.
7.Орэдэу «Си Адыгей» - Хьапыщт Р.
8.Усэу «Сихэку к1ас»- Тхьаркъохъо С.
9.Къашъоу «Исламей»- Енэмыкъо Р., Брыцу Д.
10.Усэу «Адыгей»- Тхьаркъохъо Д.
11.Къашъоу «Горцы»- Ешэкъо А., Ешэкъо Д., Дзыбэ А.
12.Къашъоу «Девечий танец»- 9кл.
13.Усэу «Сыпфэгуш1о сихэку»- Цужъ Дж.
14. Зэк1эми тызэк1ыгъоу орэдэу «Дахэ си Дунай»
15. слайд
1.Адыгэ Республикэм и Гимн ц1ыф лъэпкъ пстэоу ти Республикэ исхэм язэфэд, зэк1эми яхьыл1агъ. Ахэмэ зык1ыныгъэу, фитыныгъэу я1эр гимным къе1уатэ. Гухэлъыш1оу апэк1э щы1эм лъы1эсынхэм фегъэхьазырых. Лэжьэк1о-псэуак1охэм ящытхъу гимным е1уатэ, хъохъу дахэхэр афе1о.
Адыгэ Республикэм и Герб, и Гимн, и Быракъ шъхьак1эфэшхо ц1ыфхэм афаш1ы. Адыгэ Республикэм и Гимн зытхыгъэр писатель ц1эры1оу Мэщбэш1э Исхьакъ, орэдышъом изылъхьагъэр композитор ц1эры1оу Тхьабысымэ Умар.
2.«Адыгэ Республикэм и Гимн» къетэгъа1о.
3.Усэу «Адыгэ Республикэм и быракъ»- Енэмыкъо А.
Адыгэ ныпэм
Ташъхьагъ зыще1эты.
Гухахъуи гуш1уагъуи
Ащ тэ къытеты.
Быбат бзыу тамэу,
Тэ пытэу ут1ыгъ.
Шъхьафит щы1ак1эм
Тэ тыкъфэхъугъ.
4.Тарихъэу «Адыгэ Республикэм и быракъ» пылъыр- Дэгужъые Д.
Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо быракъ къопэ зэнк1э пл1энэбзэу уцышъо зи1э шэк1ым хэш1ык1ыгъ. Ащ ик1ыхьагъэ, ишъомбгъуагъэ елъытыгъэмэ фэдит1у мэхъу. Быракъым дышъэшъо зи1э жъогъо пш1ык1ут1у тет. Ахэр: къэбэртаехэр, бэслъэнэйхэр, бжъэдыгъухэр, к1эмгуехэр, еджэркъуаехэр, мэхъошхэр, мамхыгъэхэр, адамыехэр, хьатикъуаехэр, абдзахэхэр, нэтхъуаехэр, шапсыгъэхэр. Ахэмэ ач1эгъ зэблэдзыгъэхэу щэбзащэу щы теш1ыхьагъ. Адыгэмэ мамыр гухэлъ щэхъу зэрямы1эр ащ къеушыхьаты. Адыгэ ныпэр апэу къэзыугупшысыгъэр къаш1эжьырэп. Лъэпкъ пэпчъи ныпэ я1агъэуи къатхыжьы. Адыгэ Республикэм иныпэ зытехыгъэр шапсыгъэмэ я1агъэр ары. Ар илъэс шъит1у фэдизк1э узэк1э1эбэжьымэ алъэгъугъэу къатхыжьы. Адыгэ Республикэм и Быракъ къызыщы1этыгъэн фаем Урысые Федерацием и Къэралыгъо быракъ к1ыгъоу къа1эты.
5.Усэу «Адыгэ Республикэм и Герб»- Енэмыкъо Н.
Республикэ Гербыр
Хэгъэгу тамыгъ.
Ащ зэкъошыбэр
Зы бын ыш1ыгъ
Тыгъэу къыкъок1ырэм
Ч1ыгур иплъап1.
Мамыр щы1ак1эр
Тэ тигугъап1.
6.Тарихъэу «Адыгэ Республикэм и Герб» пылъыр- Дэгужъые Д.
Адыгэ Республикэм и Герб дахэу зэгъэфагъэ. Ащ хэхьэрэ пкъыгъо пэпчъ мэхьэнэ гъэнэфагъэ и1. Герб хъураем ышъхьагък1э къыщежьэу къек1ок1ырэ лентэм зы бгъумк1э адыгабзэк1э «Адыгэ Республик», адрэбгъумк1э урысыбзэк1э «Республика Адыгея» тетхагъ. Ахэмэ азыфагу, гербым ышъхьагъ жъогъошхо тет. А жъогъо къопитфэу тигерб итыр Адыгэ Республикэм зэк1э ис ц1ыфхэм лъэпкъ пстэу дунаим щыпсэухэрэм гуфэбэныгъэ зэрафыря1эм ишыхьат.
Гербым ыбгъухэмк1э нахь лъхьанчэу коцышъхьэхэр, натрыфышъхьэхэр, чъыгаем, ланчъэм ятхьапэхэр дышъашъок1э теш1ыхьагъэх. Ахэр гъэбэжъум, мылъкум, байныгъэм янэшанэх. Гербым ыч1эгъык1э, лентэр зыщызэол1эжьырэм дэжь, гущы1эхэу «Российскэ Федерациер» къызэрык1ырэ гъэк1эк1ыгъэ хьарыфхэу «РФ» тетхагъ.
Гербым ыгузэгу нарт эпосым ил1ыхъужъ ц1эры1оу Саусырыкъо и Тхъожъые тесэу, Кавказ къушъхьэ шыгум итэу, мэш1отхъуабзэр зыпихырэ пхъэц1ак1эр къыхьыжьэу сурэт ит. А сурэтым адыгэ лъэпкъым ил1ыхъужъыныгъи имамыр гурышэ- гупшысыхэми уащегъэгъуазэ. Быбырэм фэдэу, маш1ор къы1ук1эу, чъэрэ шыум фегъадэ Адыгэ Республикэ ныбжьык1эу шъхьафит щы1эк1э-псэук1эм зыфэзыкъудыигъэр.
Шыум ышъхьагъ тыгъэу къыкъок1ырэм инэбзыйхэр зытыридзэрэ жъогъо пш1ык1ут1ур, къушъхьэхэр, ч1ыналъэр, хыр иолъагъох. Ахэмэ ач1эгъ мыхьамелэр зытелъ 1анэр ч1эт. Ар щыгъу- п1астэк1э адыгэ лъэпкъыр зэрэхьалэлым инэшан.
Бжъэкъошхохэр зытет былымышъхьэу 1анэм ыч1эгъ ч1этым тилъэпкъ былымхъуным сыдигъуи зэрэпылъыр хегъэунэфык1ы.
Гербым адыгэ шъолъырыр зэрэбаир, лъэпкъым культурэ гъэнэфагъэ и1эу къызэрихьыгъэр дэгъоу къыбгуригъа1оу гъэпсыгъэ.
Адыгэ Республикэм и Герб зыш1ыгъэр художник ц1эры1оу Мэрэтыкъо Долэт ары.
7.Орэдэу «Си Адыгей» - Хьапыщт Р.
8.Усэу «Сихэку к1ас»- Тхьаркъохъо С.
Чэсэй фыжьэуи
Уикъушъхьэ сыджхэр
Сишъхьагъырэтри-е,
О уидэхагъэ
Хэты пэсш1ына
Сихэку к1асэри-е,
Хэт ощ нэмык1эу
Сэ ш1у слъэгъуна,
Хэт ны сфэхъуныри-е.
Сигъэш1э дахэу
Сыгум ихахъоу
Гъаш1эм уси1эри-о.
Уигубгъо шхъуант1эхэм
Сыгу ясымытымэ
Хэты естыныри-е.
О уиш1уш1агъэрэ
Уидунай тхъагъорэ
Хэт фэзгъэдэныри ей.
Уипсыхъо нашхъохэм
Языпсы1убэ
Гур къагъэк1эжьыри-е,
Гъэтхэ пэублэу
Укъысфэхъугъи,
Сихэку к1асэри-е.
9.Къашъоу «Исламей»- Енэмыкъо Р., Брыцу Д.
10.Усэу «Адыгей»- Тхьаркъохъо Д.
Щы1эныгъэм ипшыс, сидунай иорэд
Сыгу къэп1этэу, сигъаш1э бгъэраз,
Сызып1угъэу, сихэку, сянэ лъап1эм уфэд,
Адыгееу сигупсэу, сик1ас.
О Россием инурэ тыгъэшхоу пшъхьащыт,
Огу къаргъом нэфылъыр лъэ1ас,
Уипсыорхэм афэдэ дунаим темыт
Адыгееу сигупсэу сик1ас.
Дышъэ губгъор, хым фэдэу, жьы мак1эм дэуалъ,
Батыр щытхъур егъаш1эм мык1уас.
Жъогъо плъыжьыр уигъогоу о ренэу къыпфабл,
Адыгееу сигупсэу сик1ас.
Къушъхьэ сыджхэм зэфэдэу ошъогум зырат,
Шъоф гъэбэжъухэм сыгу агъэраз,
Коммунизмэ гъэпсыным и1оф удэлажь
Адыгееу сигупсэу сик1ас.
11.Къашъоу «Горцы»- Ешэкъо А., Ешэкъо Д., Дзыбэ А.
12.Къашъоу «Девечьи танец»- 9кл.( Ешэкъо Д., Чыпэкъо Р., Чыпэкъо А., Хьагъур М.)
13.Усэу «Сыпфэгуш1о, сихэку»- Цужъ Дж.
Непэ фэдэу уныбжьык1эу
Услъэгъугъэп, о сихэку!
Непэ фэдэу уц1эры1оу
Зэхэсхыгъэп, о сихэку!
Къэгъагъ бынэу къагъэк1ыгъэу
Къэт1эмыгъэу, къэкошагъэу
Пшызэ 1ушъуи, Лэбэ нэпкъи
Къоджэ чэфхэр зэлъэ1ас.
Уибжыхьасэ хышхоу хъыеу
Уигубгъошхо къыщэуалъэ,
Изытеплъэ уегъэгуш1о-
Уиш1уш1агъэ къытфихьыгъэ ар!
О пкъо лъэшххэм ягъэхъагъэ,
О ппхъу чанмэ яхъупхъагъэ
Къэралышхом зэлъу1уатэ,-
Лъэпсэ пытар, о сихэку!
Непэ фэдэу уныбжьык1эу
Услъэгъугъэп, о сихэку!
Непэ фэдэу уц1эры1оу
Зэхэсхыгъэп, о сихэку!
14. Зэк1эми тызэк1ыгъоу къэтэ1о орэдэу «Дахэ си Дунай»
Дахэ си Дунай
Гъэтхэ огур гугъэ лъагэшъ, дахэ си дунай.
Ч1ылъэ уцыри ащ нахь дахэшъ, дахэ си дунай.
Мамыр тыгъэр зышъхьащытри,
Насып жъуагъор зыфэлыдри,
Си дунаеу дунай лъагэшъ, дахэ си дунай. (2)
Псыхъор щычъэу, чъыгхэр щык1эу, фабэ си дунай,
Сиорэди сыщымык1эу, дахэ си дунай.
Къушъхьашыгухэу зиос фыжьхэр,
Зи мэзыбэу зэщымыщхэр,
Сигухэлъхэу, сыгум щыщхэр- зэк1э си дунай.(2)
Узщалъфыгъэу, узщап1угъэр гъаш1эм анахь лъап1.
Лъэпэрык1ор зыщак1угъэр хэтк1и дышъэ лъап1.
Сич1ыгу налъэ гугъэ лъапшъэу,
Налы мафэр уи шыу лъабжъэу
Гухэлъ пстэури зэк1эм уапшъэу, сэрк1э удунай.(2)
15. Ти Хэку к1асэ фэгъэхьыгъэ техыгъэм шъуеплъынэу шъукъетэгъэблагъэ.- Цужъ Д.
Ш1ум фак1у, лъык1уат, Республикэу тиунэ дах! -Цужъ Д.
Къек1ол1агъэхэм зэк1эхэми тхьашъуегъэпсэух. Тихъяр-джэгу зэк1эми шъукъетэгъэблагъэ.
 
|